Jeżeli trzeba by temat związany z budową zębów zmieścić w jednym zdaniu, można ją określić jako: korona zęba, szyjka i korzeń. Jednak tak naprawdę budowa naszych zębów jest dużo bardziej skomplikowana, a stan ich zdrowia ma wpływ na cały nasz organizm.

Po co właściwie nam zęby?

U uzębionych kręgowców zęby przede wszystkim służą do rozdrabiania pokarmów. Jednak jest część ssaków, u której pełnią także dodatkowe funkcje. Najczęściej zęby są pomocne już na etapie zdobywania pożywienia. Zęby wykorzystywane są do zabijania, a także do obrony przed innymi drapieżnikami. Uzębienie wykorzystywane jest do chwytania, przenoszenia młodych, a także do usuwania pasożytów (iskania). Zęby człowieka nie są przedmiotem zagrożenia dla innych przedstawicieli naszego gatunku. U nas główną funkcją jest rozdrabianie pokarmów. Musimy jednak mieć świadomość, że zęby u człowieka pełnią także wiele dodatkowych funkcji i są bardzo często niedoceniane.

Czy ilość zębów ma znaczenie?

Dzieci maja 20. zębów, większość dorosłych może ich posiadać nawet 32. Posiadamy je różnej wielkości, w różnym kształcie jednak zęby każdego człowieka pełnią konkretne funkcje za względu na konkretne cechy. Zdrowy, dorosły człowiek powinien mieć w swojej szczęce:

  • dwanaście zębów trzonowych
  • osiem zębów przedtrzonowych
  • cztery kły
  • osiem siekaczy.

Ilość zębów uzależniona jest od kilku czynników, w grę wchodzi tu genetyka- u niektórych osób nie wyrzynają się ósemki, część z nas nie ma wcale zalążków tych zębów. Kolejnym czynnikiem bardzo ważnym, który w dużej mierze przesądza o ilości naszych zębów, jest właściwa higiena, oraz troska o zdrowie jamy ustanej przejawiająca się w regularnych wizytach u stomatologa. Ciekawostką jest, że nasi przodkowie posiadali liczniejsze uzębienie. Zmiany na tym polu związane są ściśle z procesem ewolucji, podczas tej drogi nasz pokarm zmieniał się i nasz organizm naturalnie się do tej zmiany przystosował. Obecnie nie mamy konieczności przeżuwania, w tak intensywny sposób dlatego 32, czy 30 zębów w zupełności nam wystarcza.

W jaki sposób odróżniamy zęby od siebie?

Zęby możemy od siebie rozróżnić, biorąc pod uwagę pewne charakterystyczne cechy. Najłatwiej rozróżnić je poprzez ich ustawienie w łuku zębowym. Te, które są najbardziej z przodu- to siekacze. Zęby na samym środku „jedynki” to siekacze przyśrodkowe, następne są boczne siekacze, czyli „dwójki”, nasze „trójki” to kły. „Czwórki” i „piątki” to zęby przedtrzonowe, „szóstki”, „siódemki” i „ósemki” to trzonowce. Organizm ludzki potrafi płatać figle już na etapie rozwoju, w życiu płodowym zdarzają się przypadki, że noworodek rodzi się z zębem, można spotkać się z faktem zamiany zębów miejscami, części z nich się nie wykształca, a jeszcze inna część po prostu się nie wyrzyna. Są to anomalie, jednak zdarzają się coraz częściej.

Inne sposoby na odróżnienie zębów

Drugim sposobem, który pozwala na odróżnienie zębów od siebie, jest ich rozpoznanie na podstawie budowy ich korony. Największymi zębami, które mieszczą się w łuku zębowym, w przedniej części są siekacze przyśrodkowe- górne. Ich brzeg sieczny jest spłaszczony, co możemy zauważyć w postaci poziomej linii, którą widzimy na końcu zęba, jest ona lekko zaokrąglona od strony kolejnych zębów, czyli siekaczy bocznych. Te zęby wyglądają podobnie do „jedynek”, jednak są od nich mniejsze. Kła rozpoznamy po charakterystycznym szpicu, którym jest zakończony. Zęby przedtrzonowe charakteryzują się dwoma guzikami położonymi z dwóch stron, jedne są od strony języka, drugie od strony policzka. Trzonowce mają najczęściej trzy, cztery guzki.

Budowa zębów

  • Korona zęba

To, co widzimy, oglądając w lustrze nasz uśmiech, to korona zęba. Jest zbudowana  ze szkliwa, a także z zębiny i miazgi oraz z cementu korzeniowego. Zewnętrzną tkanką, która znajduje się na kornie, jest szkliwo. Nasze zęby od wewnątrz zbudowane są z wolnej przestrzeni, która nazywa się komorą. Wewnątrz zęba znajduje się także kanał zębowy. W kanale tym znajduje się miazga, to ona jest tkanką unaczynioną, unerwioną i żywą.

  • Korzeń zębów

Korzeń schowany jest w dziąśle, jest bezpośrednio złączony z kością, to jemu zawdzięczamy ustawienie naszych zębów. W zależności od rodzaju nasze zęby mają jeden, dwa, lub trzy korzenie, zdarzają się od tego wyjątki, jednak są bardzo rzadkie. Wśród korzeni zdarzają się różne anomalie: bywają zagięte, proste, lub zlewające się ze sobą. Pole powierzchni korzenia, czyli jego długość odgrywają bardzo znaczącą rolę w stabilności całego zęba- im dłuższy posiadamy korzeń, oraz im większa ilość korzeni w poszczególnych zębach, tym lepiej, silniej jest on utrzymywany w specjalnym łożu, które mieści się w kości żuchwy i szczęki, czyli w zębodole. W przestrzeni pomiędzy koroną a korzeniem możemy znaleźć szyjkę zębową.

  • Szkliwo

Tkanka, jaką jest szkliwo jest najtwardszą w całym naszym organizmie. Szkliwo jest twardsze niż kość. Ta wyjątkowa cecha powoduje, że ochrania ona znajdującą się w jej wnętrzu zębinę. Szkliwo nie jest unaczynione ani unerwione dlatego podczas wizyty u stomatologa, kiedy przewiercana jest ta warstwa nie odczuwamy żadnych dolegliwości. Niestety, kiedy szkliwo zaatakowane jest przez próchnicę nieodczuwany z tego powodu, żadnego dyskomfortu, który pozwoliłby nam podjąć działanie.

  • Zębina

Ta tkanka znajduje się pod szkliwem. Swoim wyglądem przypomina kość. Jej struktura jest znacznie miększa od szkliwa, bardziej podatna na rozwój próchnicy, rozwija się ona na niej szybciej. Zębina posiada włókna nerwowe oraz wypustki komórek, co powoduje odczucia bólowe podczas zabiegów w gabinecie stomatologicznym np. podczas usuwania próchnicy. Kolejną warstwą po zębinie jest miazga.

  • Miazga

To właśnie miazga odpowiada za odżywienie zęba. Sieć krwionośnych naczyń transportuje i zaopatruje zęby w niezbędne substancje odżywcze oraz tlen. Jej zadanie polega także na nieustającej kontroli poziomu zawartości mineralnych substancji. Odpowiada także za naprawę tkanek. To przez miazgę odczuwamy dolegliwości bólowe, czy to podczas wizyty u stomatologa, uderzenie, czy stan chorobowy. Miazga działa także odtwórczo- twórczo na nasze zęby, to jej komórkom zawdzięczamy tworzenie zębiny, kiedy się rozwijamy, i to w zakresie jej funkcji jest także potrzebna później naprawa. To ona odpowiada także za funkcję odpornościową naszych zębów, wykonuje działania obronne. Polegają one na wytworzeniu zębiny naprawczej, sklerotycznej.

  • Kanał korzenia

Na kanały zębowe składa się ich kilka rodzajów, dlatego nazywane są systemem kanałowym. W jego skład wchodzą:

  1. kanały zębowe główne
  2. kanały zębowe dodatkowe
  3. kanały zębowe boczne
  4. pseudo kanały

Ilość kanałów zębowych uzależniona jest od rodzaju zęba, może on być jeden lub być ich kilka, co ma istotny wpływ na przebieg leczenia kanałowego zębów. Kanał zębowy główny zakończony jest otworem wierzchołkowym (który może znajdować się z boku korzenia zęba lub na jego wierzchołku), odchodzi od komory zęba, a konkretnie od jej dna.

Kanał główny może być prosty lub mieć zakrzywiony przebieg, cechą osobniczą jest jego szerokość. Dodatkowe kanały zębowe podobnie jak te główne zaczynają się w komorze zęba, jednak kończą się w tkance, która jest odpowiedzialna za utrzymanie zęba w zębodole- ozębnej

Boczne kanały zębowe, są po prostu odgałęzieniem kanału głównego. To one tworzą w części zęba wierzchołkowej „deltę korzeniową” (nazwa ta wzięła się od ich wyglądu, który przypomina ujście do morza wielkich rzek). Trudno przewidzieć ich przebieg, ponieważ zazwyczaj odchodzą od głównego kanału w różnych miejscach.

Pod pojęciem pseudokanały rozumie się odgałęzienia. One przebiegają przez pewne odcinki samodzielnie, jednak w dalszej części łączą się z kanałem głównym albo ich zakończenie jest „ślepe” w zębinie. Poprzeczne połączenia między kanałami nazywane są anastomozami.

Budowa i funkcje przyzębia

Tkanki, a właściwie zespół tkanek, będących częściami narządu żucia to przyzębie, które składa się z:

  1. ozębnej
  2. kości zębodołu
  3. cementu korzeniowego
  4. błony śluzowej, będącej częścią wyrostka zębodołowego
  5. dziąsła

Ozębna pośredniczy w procesie odczuwania, zarówno bólu, jak i dotyku. Jej działanie polega między innymi na odżywieniu zęba, wykonuje też pracę związaną z amortyzacją, która jest niezbędna np. podczas przeżuwania. Ozębna wytarza też cement korzeniowy. Warto zauważyć, że ząb, który jest w zębodole nie jest w nim sztywno utrzymywany, czy zrośnięty. Nasze zęby, mimo tego, że nie jest to przez nas odczuwalne, wykazują się pewną ruchomością. Taka cecha jest możliwa dzięki więzadłom ozębnej. Te pasma kolagenowe są odpowiedzialne za zawieszenie naszych zębów w zębodole. Można dokonać ich podziału ze względu na sposób ich ułożenia, a także ze względu na ich funkcję. Tuż przy szyjce zębowej możemy znaleźć poziome włókna, których funkcja polega na izolacji zębodołu oraz korzenia od jamy ustnej. Ich działanie polega także na stabilizacji zęba w poziomej płaszczyźnie. W najgłębszej części znajdują się włókna wierzchołkowe, ich zadanie polega na przeciwwadze sił, które wtłaczają ząb, występują one podczas żucia.

Kostniwo, czyli cement korzeniowy zalicza się do tkanek przyzębia, czyli tych, które utrzymują ząb w zębodole. Cement korzeniowy pokrywa cieniutką warstwą korzeń zęba- sąsiadując z ozębną. Kostniwo możemy podzielić na bezkomórkowe i komórkowe.

Funkcje przyzębia

Każdy element, z którego zbudowane jest przyzębie, posiada swoją indywidualną funkcję. Za utrzymanie naszych zębów w zębodole odpowiadają więzadła i kość. Za odżywienie odpowiedzialna jest kość, a także naczynia. Za izolację, a tym samym, za ochronę zębów przed wszystkimi szkodliwymi czynnikami, jakie mogą znaleźć się w jamie ustnej (chodzi tu o np. bakterie, które każdy z nas posiada w ślinie).

Zęby są jednymi z mniejszych części naszego ciała. Ich budowa jest dość złożona, a każde zaburzenie jest dla nas niekorzystne. Warto dbać o zęby, ponieważ to, jak są ważne możemy odczuć dopiero, kiedy z różnych przyczyn je stracimy. Nie warto do tego dopuścić, codzienna higiena, używanie nici dentystycznej, regularne wizyty u stomatologa zapewnią nam zdrowy i piękny uśmiech na wiele lat. Nie bagatelizujmy ich znaczenia ponieważ zęby są skarbem dzięki któremu możemy spożywać pokarm, który jest niezbędny nam do życia.