Choć szkliwo zęba jest niezwykle twarde (w skali twardości Mohsa ma 5/10, czyli tyle, co między innymi granit), nierzadko zdarzają się przypadki jego uszkodzenia. Najczęstsze przyczyny pęknięcia czy złamania zęba to wypadki komunikacyjne, sporty kontaktowe (boks, MMA, karate) oraz wypadki podczas uprawiania innych sportów (takich jak piłka nożna, koszykówka, golf, tenis). Często złamane, czy wybite zęby są wynikiem wypadku przy pracy – zwłaszcza fizycznej. Spory wpływ na kondycję naszych zębów i ich podatność ma również nasza dieta – ta sprzyjająca rozwojowi próchnicy znacznie obniży ich wytrzymałość mechaniczną. Do produktów niebezpiecznych dla zębów, a także sprzyjających próchnicy należą, m.in.:

  • cytrusy (zawierające kwasy organiczne),
  • alkohol (podwyższają poziom bakterii sprzyjającej powstawaniu płytki bakteryjnej),
  • chipsy (duża zawartość węglowodanów prostych, łatwo kaleczą dziąsła),
  • napoje gazowane (cukier, kwasy, np. ortofosforowy),
  • kawa i herbata (teina i kofeina wpływa niekorzystnie na szkliwo),
  • landrynki (ssanie wydłuża czas ekspozycji na cukier, będący pożywką dla bakterii),
  • suszone owoce (duża lepkość i sporo cukrów prostych).

Kolejnymi przyczynami pęknięć zębów są bruksizm, zaciskanie zębów podczas snu oraz choroba okluzyjna, wpływająca na nierównomierny kontakt łuków zębowych.

Pęknięcia zębów częściej występują również po leczeniu kanałowym – po jego przebiegu ząb często jest martwy i nieodżywiany przez miazgę, co z czasem zwiększa podatność na uszkodzenia.

Złamany ząb – co robić?

Przede wszystkim nie powinniśmy zwlekać z wizytą u stomatologa – sytuacja na pewno nie poprawi się bez jego interwencji, która zapobiegnie dalszym powikłaniom. Podjęte przez lekarza kroki w dużej mierze będą zależały od stopnia uszkodzenia zęba. Jeśli udało nam się zachować również ukruszony fragment, być może uda się go wykorzystać z powrotem (reimplantować).

Jeśli doszło do niewielkiego ukruszenia zęba, możliwe będzie wypełnienie go kompozytem, który nie będzie zbytnio różnił się od pozostałych zębów. Innym rozwiązaniem może być wstawienie tzw. licówek – niewielkich porcelanowych nakładek o dużej twardości, przyklejanych na przód (lico) zęba.

Przy poważniejszym pęknięciu czy złamaniu całego zęba, wpływającego na stan miazgi, niezbędnym krokiem jest wykonanie prześwietlenia, które pozwoli dokładnie ocenić skalę zniszczenia. Konieczne będzie także leczenie kanałowe. Podczas jego przebiegu do zęba wkłada się specjalny wkład, zwiększający jego sztywność i wytrzymałość mechaniczną. Końcowy etap to wykonanie koronki, uzupełniającej utracony fragment zęba. Jeśli kolor został prawidłowo dobrany, całość będzie nie do odróżnienia od pozostałych zębów.

Najgorsza sytuacja jest, kiedy ząb został głęboko złamany. Brak lub znaczący ubytek zęba to nie tylko problem estetyczny – jeśli nie podejmiemy działań, dojdzie do przesuwania się kolejnych zębów, co może doprowadzić do wspomnianej wcześniej choroby okluzyjnej. Aby temu zapobiec, stosuje się kilka rozwiązań:

  • implanty zębów– czyli wykonane ze sztucznych materiałów korzenie imitujące brakujący korzeń. Do niego przymocowuje się sztuczny ząb bądź mostek, o kolorze praktycznie identycznym z naszym naturalnym uzębieniem,
  • reimplantację utraconego zęba – jeśli utracony ząb przechowywany był w odpowiednich warunkach (w wilgotnym środowisku, najlepiej w ustach, w nienaruszonym stanie, przenoszony wyłącznie za koronę) to może okazać się możliwym jego ponowne zrośnięcie z kością,
  • mostek na zdrowych zębach – zdecydowanie tańsze rozwiązanie, jednak powiązane z bezpowrotnym zniszczeniem szkliwa na zębach, na których jest osadzony

Jak zapobiegać złamaniom zębów?

Ponieważ spora część złamań i pęknięć zębów ma miejsce podczas uprawiania sportów kontaktowych, warto starać się ograniczać ryzyko. Jeśli nie chcemy rezygnować z tego typu aktywności fizycznych, powinniśmy pamiętać o stosowaniu kasków i ochraniaczy na zęby. Osoby cierpiące na bruksizm mogą albo pomyśleć o terapii czy środkach farmakologicznych, zmniejszających napięcie w obrębie mięśni żuchwy, albo zakupić specjalne szyny, oddzielające od siebie zęby podczas snu.

Niezmiernie ważna również jest dieta i właściwa higiena jamy ustnej – dzięki unikaniu cukrów prostych i kwasów organicznych zmniejszymy liczebność bakterii powodujących próchnicę, a także pomożemy im zachować odpowiednią kondycję. Pamiętanie zaś o regularnym szczotkowaniu, używaniu nitek dentystycznych i płynów do płukania jamy ustnej zredukuje powstawanie płytki nazębnej, również osłabiającej szkliwo.